maandag 29 juni 2009

Lean en lief

In de zorg leven nu zowel de thema's 'lean denken' als 'menslievende zorg'. We zijn het erover eens dat ze samenhangen, maar we hebben nog niet veel inzicht hoe. Daarom enkele gedachten hierover vanuit lean denken geredeneerd, aan de hand van: waarde, respect, tijdsdruk en systeemdenken.

Waarde
Conceptueel komen lean en lief bij elkaar bij het begrip waarde. Lean denken betekent dat elke activiteit en proces wordt bekeken vanuit de vraag: welke waarde voegt het toe? Menslievende zorg is een kernwaarde van ons bestaan als ziekenhuis en dus een logische vraag om te stellen bij het verbeteren van processen: is dit proces menslievend? Zo niet, waarom niet?

Als een versnelling van een proces of een standaardisatie of een andere verandering ten koste gaat van menslievende zorg is het in principe geen verbetering (of het moet een bewuste afweging zijn).

Respect
Een van de twee kernwaarden die Toyota hanteert is: respect (naast Kaizen). Respect voor klanten, medewerkers, ketenpartners en maatschappij. Dit vertaalt zich onder andere in het ervoor zorg dragen dat iedereen goed is toegerust voor zijn taken, dat iedereen uitgedaagd wordt het beste uit zichzelf te halen en uitgedaagd wordt om elke dag je eigen werk nét iets beter te doen dan gisteren. Respect is daarmee een kernwaarde vanuit lean denken die goed kan aansluiten bij menslievende zorg.

Tijdsdruk en systeemdenken
Waarom wordt zorg (soms / vaak?) minder menslievend gegeven dan we zouden willen? In het UMC Utrecht is daar een onderzoek naar verricht die is gepubliceerd in Tijdschrift voor Verpleegkundigen, april 2009, 4. Een quote van p.45:

"Verpleegkundigen ervaren belemmerende factoren bij het praktiseren van hun
basishouding en beriedheid tot presentie. Tijdsdruk staat bovenaan. De geinterviewden geven aan dat het geen excuus mag zijn, maar door de hoeveelheid taken en de hectiek van de situatie, de basiszorg prioriteit krijgt boven de relatie met de patient."
Lean denken is gericht op het verminderen van activiteiten die geen waarde toevoegen, waarmee de werkdruk verminderd kan worden. Ook is een kernprincipe: hijunka, oftewel het gelijkmatiger verdelen van de werklast over de dag en over de week. Zorgverleners spreken nu vaak van hollen en stilstaan. Het is voorstelbaar dat het met name moeilijk is menslievende zorg te verlenen tijdens de piekdruktes. Door de processen zo te organiseren dat de werkdruk beter verdeeld wordt zijn er minder verstoringen zodat er meer aandacht voor patienten kan zijn.

Het thema menslievende zorg spreekt direct de intrinsieke motivatie van individuele zorgverleners aan. Lean denken kan daar als focus aan toevoegen: Hoe komt het dat het systeem ertoe leidt dat patienten onvoldoende menslievende zorg ontvangen?

dinsdag 23 juni 2009

voorbeeld waarom er geen 'flow' is

Vandaag was ik op een PA lab en een van de analisten gaf een mooi voorbeeld van een (hypothetische) analyse in relatie tot gebrek aan flow:

Waarom duurt het meerdere weken voor de uitslag van een uitstrijkje voor 'onderzoek baarmoederhals' bekend is?
(deels) omdat de uitstrijkjes één keer per week aangeleverd worden door een koerier vanuit de apotheken. Dan komt meteen een grote batch binnen. Als je pech hebt duurt het een week tussen dat naar je huisarts bent geweest en dat het in het ziekenhuis terecht komt.

In het ziekenhuis is er vervolgens ongeveer een week de tijd om de hele batch te verwerken en in het proces in te brengen (want dat moet klaar zijn voordat de volgende batch er is). Als je pech hebt duurt het dan weer een week voordat je überhaupt het proces in gaat en heb je de eerste twee weken erop zitten zonder dat er een stap heeft plaatsgevonden die waarde toevoegt.

Waarom wordt het met een koerier in batches aangeleverd? Vroeger gebeurde dat niet, toen stuurden huisartsen het met de post, dat was letterlijk een uitstrijkje. Een tijdje geleden is echter een nieuwe betere techniek begonnen en worden buisjes gebruikt die niet door de brievenbus passen. De huisarts kan het daarom niet meer opsturen. Daarom moet hij (of een assistent) het brengen naar de apotheek (duurt vaak ook enkele dagenen moet een koerier het daar weer ophalen.

Suggestie van de analist: vraag de fabrikant van de buisjes een smaller type monsterbuisje te ontwikkelen zodat het weer dagelijks opgestuurd kan worden.
Zijn verhaal laat mooi zien hoe je naar processen kan kijken vanuit (one-piece-)flow, het probleem van batching, root-cause-analysis met '5 x waaroom?' en reductie van onnodige stappen. Ook een mooi voorbeeld hoe slechte flow (wekelijkse koerier) leidt tot meer slechte flow (een week nodig om het te verwerken).

Reacties?
Andere '5 x waarom?' voorbeelden?

dinsdag 16 juni 2009

Terugblik Symposium lean denken in de zorg

11 juni vond het symposium 'lean denken in de zorg' plaats in het St. Elisabeth Ziekenhuis. 230 deelnemers uit 20 ziekenhuizen en diverse kennisinstellingen, een bomvolle aula.

Naast leidinggevenden en staffunctionarissen opvallend veel zorgverleners (bijna de helft) en opvallend veel energie. Was er bij het eerste symposium vorig jaar nog een sfeer van 'zou lean denken iets voor ons kunnen zijn?' was het dit jaar 'hoe kunnen we ermee aan de slag?'. Ook werd veel uitgewisseld over ervaringen met lean principes en instrumenten. De toepassing neemt snel toe in de diverse ziekenhuizen.

In het boek 'The Toyota Way' beschrijft Jeffrey Liker 14 principes die Toyota over de jaren ontwikkeld heeft. Hij verdeeld die in vier pijlers (vrij vertaald):
  • Lange termijn filosofie die leidt tot meer waarde
  • Processen verbeteren: meer flow en minder verspilling
  • Mensen excelleren: respecteren en uitdagen
  • Problemen oplossen: continu, gestaag, verbeteren
Ik heb het programma van vorig jaar erbij gepakt en dan is te zien hoe de focus voor de toepassing van de principes in de zorg vorig jaar nog vooral lag bij de 2e pijler: het verbeteren van processen. Dit jaar zie je een ander beeld: veel aandacht voor continu verbeteren en ook de menskant is goed vertegenwoordigd. Ook waarde staat op het programma in de vorm van het verband tussen lean denken en 'menslievende zorg'. Het lijkt er dus op dat de principes van Toyota niet alleen meer toepassing vinden in de zorg, maar dat de toepassing ook evolueert en rijker wordt. Een ontwikkeling die vertrouwen geeft dat lean denken kan bijdragen aan een duurzame ontwikkeling van de zorg.